Adana'ya Temiz Hava

Doğu Akdeniz Çevre Dernekleri Platformu (DAÇE), Adana Tabip Odası, Adana Ziraat Mühendisleri Odası, Greenpeace, 350.org, CAN Europe, HEAL, Ekosfer ve Yuva Derneği’nin de aralarında olduğu 20’den fazla kuruluş Adana’nın Yumurtalık İlçesi’ne yapılmak istenen Hunutlu kömürlü termik santraline desteğini çekmesi için Çin bankalarına bir mektup gönderdi.

 Geçen hafta #AdanayaTemizHava kampanyasını başlatan kuruluşlar, Çin bankalarından kömür yerine temiz enerjiye finansman sağlamasını istedi ve kömür santralinin hukuksuzluğuna ve neden olacağı çevresel yıkıma dikkat çekti.

Mektubun imzacılarından Sağlık ve Çevre Birliği (HEAL) ile Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi (Centre for Research on Energy and Clean Air – CREA) tarafından gerçekleştirilen modelleme çalışmasına göre, Hunutlu Kömür Santrali faaliyette olduğu süre boyunca Adana’da yaklaşık 2 bin kişinin erken ölümüne sebep olacak. Bu hesaba Adana ve İskenderun Körfezi’ndeki üç termik santral daha eklendiğinde erken ölüm sayısı 7 bin 400’e çıkıyor.  

Çin’deki üç bankaya (China Development Bank, ICBC and Bank of China) ve santralin en büyük ortağı Şanghay Elektrik’e gönderilen mektupta santralin insan sağlığına, biyoçeşitliliğe, tarıma ve iklime yapacağı olumsuz etkilere değinildi. Ayrıca, “Kuşak ve Yol Girişimi kapsamında kilit bir proje” olarak tanımlanan santral projesinin Türkiye mevzuatına, uluslararası sözleşmelere ve Çin’in yeşil finans politikalarına aykırı olduğu vurgulandı.

Mektupta yer alan ifadelere göre, santralin inşa edildiği bölge halihazırda yoğun hava kirliliğiyle mücadele ediyor. ÇED Raporu için iki farklı noktada, hava kirliliğinin en az olduğu yaz aylarında yapılan ölçümlerin, sınır değerlerin üzerinde olduğu belirtiliyor. HEAL’in bulgularına göre 2 milyonun üzerinde nüfusa sahip Adana’da 2019’da gerçekleşen 30 yaş üstü her 5 ölümden 1’inin hava kirliliği nedeniyle meydana geldiği tahmin ediliyor. Ayrıca Yumurtalık ilçesindeki kanser vakalarının da 2009-2014 arasında beş yılda 11 kat artış gösterdiği vurgulanıyor. 

Mektupta öne çıkan bir diğer husus ise, santralin bulunduğu Sugözü Kumsalı’nın, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü tarafından yayımlanan Deniz Kaplumbağalarının Korunmasına İlişkin 2009-10 sayılı Genelge’ye göre, korunması gereken önemli bir deniz kaplumbağası yuvalama alanı olması. Santralin inşaatı aynı zamanda IUCN tarafından nesli “tehlike altında” olduğu belirlenmiş yeşil deniz kaplumbağasının yuvalama alanına tehdit oluşturduğu için Bern Sözleşmesi’ni ihlal ediyor. Projenin ayrıca, hem Çin hem Türkiye’nin imzacı olduğu Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi’nin 8d, 8k ve 14c maddelerine de aykırı olduğu vurgulanıyor.

Santralin inşaatının durdurulması için imza kampanyası başlatan sivil toplum kuruluşları, Çin bankalarından bu projeye desteklerini geri çekmelerini, Türkiye’de sürdürülebilir ve yenilenebilir enerji yatırımları için destek sağlamalarını talep ediyor.

Yapılan açıklamada kuruluşlar, yerel ve uluslararası düzeyde kömüre karşı tepkiler sebebiyle Kasım 2015’te Fransız elektrik şirketi Engie’nin Yumurtalık’ta başka bir kömür santralini iptal ettiğini belirtiyor ve İskenderun Körfezi’nde Hunutlu Termik Santral alanına 20 km mesafede bulunan başka bir kömürlü termik santral inşaatının ise proje bölgesinde endemik türlerin bulunması sebebiyle, Aralık 2019’da mahkeme tarafından iptal edildiğini hatırlatıyor.

Dr. Sadun Bölükbaşı, Doğu Akdeniz Çevre Dernekleri Platformu: 

“İki ay önce Çin bankalarına gönderdiğimiz mektupta, bankaları santralin inşaatını yerel paydaşlarla birlikte ele almak üzere yüz yüze veya telefonda konuşmaya davet etmiştik. Ancak ne yazık ki bu süre zarfında kendilerinden hiçbir yanıt alamayınca, iletişim kanallarını açık tutabilmek ve kendileriyle görüşme talebimizi yinelemek amacıyla ikinci bir mektubu geçtiğimiz hafta kendilerine gönderdik.

Böyle büyük ölçekli bir yatırımın hem Çin’e hem de Türkiye’ye, en önemlisi ise bölgede yaşayan ve kömür santralinden en çok etkilenecek yerel topluma faydası olmalıdır; ancak çevre, iklim ve biyolojik çeşitlilik üzerindeki zincirleme olumsuz etkileri nedeniyle ithal kömürle çalışacak bu termik santralin toplumumuza ve ülkemize bir faydası olmayacağını biliyoruz. Talebimiz hem Türkiye’deki hem Çin’deki paydaşların faydasına olacak şekilde, güneş ve rüzgâr gibi temiz sektörlere yapılacak yatırımların desteklenmesi ve Çin’in, belirlediği yeşil finansman politikaları doğrultusunda sürdürülebilir kalkınma temelli bir anlayışla hareket etmesidir.”

Mektubu İmzalayan Kuruluşlar:

Doğu Akdeniz Çevre Dernekleri Platformu (DAÇE), Çevre ve Tüketici Koruma Derneği –Adana, Mersin Çevre Dostları Derneği, Antakya Çevre Koruma Derneği, İskenderun Çevre Koruma Derneği, Erzin Çevre ve Tarihi Varlıkları Koruma Derneği, Tarsus Çevre Koruma Kültür ve Sanat Merkezi Derneği, Adana Tabip Odası, Erzin Ziraat Odası, Erzin Yeşilkent Sulama Kooperatifi

Mektubu Destekleyen Kuruluşlar:

350.org, Greenpeace, Foça Forum, FOÇEP, MUÇEP, Bartın Platformu, Kazdağı Doğal Ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği, CAN (Avrupa İklim Eylem Ağı) Europe, Yeşiller Meclisi, Fosil Yakıt Karşıtı İnisiyatif, Sıfır Karbon Gelecek, Yuva Derneği, HEAL (Sağlık ve Çevre Birliği), Ekosfer

Notlar

• CREA ve HEAL tarafından gerçekleştirilen modelleme çalışmasına göre, santralin planladığı hava kirliliği azaltma teknolojileri ve filtrelere rağmen, Hunutlu Kömür Santrali faaliyete girdiğinde Adana ve İskenderun Körfezi’nde faal olan üç termik santralle beraber yeni erken ölümlere ve hastalıklara yol açacak. Modelleme çalışmasına göre, Hunutlu Termik Santrali bölgedeki üç termik santralle beraber, sadece hava kirliliğine bağlı olarak işletmede kalacağı süre boyunca; 7 bin 400 erken ölüm, 15 milyon 800 bin hasta geçirilen gün sayısı, 1 milyon 900 bin kayıp iş günü, çocuklarda 27 bin yeni kronik bronşit vakası, yetişkinlerde 4 bin 500 yeni kronik bronşit vakası, 10 bin hastaneye kabul ve 3 bin 300 düşük ağırlıkta doğuma neden olacak. Modelleme çalışmasına bölgedeki diğer sanayi tesisleri veri kısıtlıllığı nedeniyle dahil edilemediğinden ve ayrıca Türkiye’de termik santrallerin hava kirliliğine dair veriler kamuoyuyla paylaşılmadığından, gerçek hayattaki hastalık yükünün modelle sonuçlarından çok daha fazla olması bekleniyor.

• Dünya Sağlık Örgütü’ne (DSÖ) bağlı Uluslararası Kanser Ajansı (IARC) 2013 yılında dış ortam hava kirliliğini, insan için kanser yapıcı (Grup-1) olduğunu ortaya koymuştur; akciğer kanserine neden olduğu ve mesane kanseri riskini artırdığını açıklamıştır*. İç ve dış ortam hava kirliliği dünyada her yıl 7 milyon erken ölümden sorumludur. 
• Adana’da 2019 yılında 30 yaş üstü 9.485 ölüm arasından (kazalar/dışsal yaralanmalar hariç), dış ortam hava kirliliğine bağlı ölüm sayısı ortalama 2.072 kişi olarak tahmin edilmiştir. Diğer bir ifadeyle Adana’da 2019 yılında hava kirliliği emisyonları Dünya Sağlık Örgütü sınır değerlerinin altında tutulabilseydi, her 5 kişiden 1’inin ölümü engellenebilirdi.  Hesaplamada Dünya Sağlık Örgütü’nün AirQ+ isimli programı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın koordine ettiği ve Adana’yı daha iyi temsil ettiği için merkezdeki iki hava kirliliği istasyonu verileri, TÜİK nüfus ve ölüm istatistikleri kullanılmıştır. Daha fazla bilgi için Hunutlu Görüş Notu.
• Adana yıl boyu kirli hava soluyor: Adana kent merkezindeki bulunan Adana Meteoroloji istasyonunki yıllık PM10 kirleticisi, Türkiye ve AB’nin ulusal sınır değerinin 2 kat, Dünya Sağlık Örgütü tavsiye değerinin 4 kat üzerinde ve sağlıksız.

• Adana’da gün içinde aşılmaması gereken hava kirliliği limitleri defalarca aşıldı: Çevre Mühendisleri Odası’nın 2019 Hava Kirliliği Raporu’na göre** Adana, PM10 kirliliğinde en çok limit aşımı yaşanan illerden biri. Ayrıca Adana Valilik istasyonunda 50µg/m³ günlük ortalamasını geçmemesi gereken PM10 kirleticisi 2019’da 365 günün 236’sında aşılmış; halbuki bu aşım sayısının 35 günü geçmemesi gerekmektedir***.

 

• Hunutlu Termik Santrali’nin Yapılması İstenen Yerde Hava Zaten Kirli: Hunutlu Termik Santrali’nin nihai ÇED raporunda verilen PM10 kirleticisine ait ölçümler, insan sağlığının korunması ve AB mevzuatıyla uyumlaştırma için güncellenen Sanayi Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği’ndeki sınır değerlerin üzerindedir. 

 

 

• Kirli Bölgeler Ölçülmüyor: Çevre ve Şehircilik Bakanlığına ait dört hava kalitesi izleme istasyonunun sadece ikisi şehir merkezinde bulunuyor. Organize sanayi ve Sugözü Termik Santrali gibi büyük kirleticilerin yer aldığı bölgelerde kirlilik ölçülmüyor. 

• Kümülatif Etki Göz Önünde Bulundurulmalı: Hava kalitesi modellemesinin yapıldığı santralin etrafındaki 9 km yarıçaplı bölgenin içinde çok sayıda yerleşim ve Sugözü Kömürlü Termik Santrali (kuş uçuşu 1,8 km) bulunuyor. İskenderun Körfezi’nde çok sayıda ağır sanayi yer alıyor, tüm körfezdeki kirlilik ÇED Raporu’nun kümülatif etki değerlendirme kısmında yer almıyor.

 

• Sağlık Etkisi Değerlendirilmeli: Sağlık Etki Değerlendirmesi (SED) bir politika, plan, program ya da projenin olası ve bazen amaçlanmamış etkilerini, hem toplum sağlığı hem de bu etkilerin toplum içindeki dağılımı açısından, sistematik olarak değerlendiren yöntem, metot ve araçların bütünüdür****. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) tahminlerine göre, DSÖ Avrupa Bölgesinde iyi test edilmiş çevre ve sağlık müdahaleleri bu ülkelerdeki toplam ölüm oranlarını neredeyse %10 oranında azaltabilir. SED,  dünya çapında uygulanmaya başlanan ve DSÖ’nün de üzerinde çalıştığı bir değerlendirme tekniğidir, Hunutlu Termik Santrali’nin yeri ve yapısı itibariyle uygulanması gerekir.

 

*https://www.iarc.fr/news-events/iarc-outdoor-air-pollution-a-leading-environmental-cause-of-cancer-deaths/

**“Türkiye’de 75 milyon kişi kirli hava soluyor”, Yeşil Gazete, 7 Mayıs 2020

***HAVA KALİTESİ DEĞERLENDİRME VE YÖNETİMİ YÖNETMELİĞİ 

****HEAL, “Sağlık Etki Değerlendirmesi Bilgi Notu”, 2020